کلیات طب سنتی ایران
تعریف و تقسیم بندی علم طب:
از منظر منابع مکتوب پزشکی ایرانی علم طب علمی است که به واسطه آن احوال بدن انسان از نظر صحت و مرض شناخته شده تا اگر سلامت پا برجاست آن را حفظ کرده و اگر از دست رفته آن را بازیابد.کلیات طب سنتی ایران
علم طب | طب نظری | امور طبیعیه | ارکان، امزجه، اخلاط، اعضاء، قوا، ارواح، افعال |
اسباب و علل | اسباب صحت(اسباب ضروریه): سته ضروریه شامل: هوا، خوردن و آشامیدن، حرکت و سکون، خواب و بیداری، استفراغ و احتقان، اعراض نفسانی | ||
اسباب مرض(بیماریها و سوء مزاجها): اسباب مسخنه، مبرده، مرطبه، میبسه و…. کلیات طب سنتی ایران | |||
دلایل و علایم | نشانه های مربوط به سلامت و مرض شامل: نبض ، ادرار، مدفوع، رنگ بدن و…. | ||
طب عملی | تدابیر | تدبیر حفظ سلامت و پیشگیری شامل: تدابیر خوردن و آشامیدن، خواب و بیداری، استحمام و…. | |
علم علاج | درمان با تدابیرشامل: تدابیر خوردن و آشامیدن، خواب و بیداری، استحمام و…. | ||
درمان با داروها: مفردات و مرکبات کلیات طب سنتی ایران | |||
درمان با اعمال دستی: دلک وغمز ، حجامت، فصد، زالو درمانی و… |
کل مباحث تئوری علم طب به دو قسم نظری و عملی تقسیم می شود؛ طب نظری مربوط به اصول و مبانی شناخت انسان و سلامت و بیماری است و طب عملی مربوط به آشنایی با شیوه ها و دستورات حفظ سلامت و درمان بیماریها میباشد.
امور طبیعیه:
الف) ارکان
تعریف ارکان: ارکان، اجسام بسیط (ساده) و غیر قابل تقسیم به اجسام مختلف هستند، که اجزای اولیه بدن انسان و غیر انسان را تشکیل می دهند.کلیات طب سنتی ایران
ارکان چهار عدد هستند؛ یعنی در عالم مادی هر جسم از نسبت های متفاوت حد اکثر ۴ رکن تشکیل شده است. هر رکن که بعنوان جسم بسیط شناخته میشود دارای خصوصیات ویژه خود است که خلاصه آن را در جدول زیر مشاهده میکنید:
کلیات طب سنتی ایران
نام عنصر | کیفیت(طبع) | فایده | موقعیت | سبکی وسنگینی |
آتش عنصری | گرم و خشک | نضج(پختگی) و لطیف کردن و شکستن سردی عناصر سرد | بالاتر از همه اجسام بسیط در سطح مقعر فلک قمر | سبک مطلق |
هوای عنصلی | گرم و تر | تخلخل و لطیف کردن | بالای آب و زیر آتش | سبک نسبی |
آب عنصری | سرد و تر | شکل پذیری | شامل به ارض و مشمول از هوا | سنگین نسبی |
خاک عنصری | سرد و خشک | حفظ ثبات و شکل اجسام | مرکز (پایین ترین قسمت نسبت به سایرین) | سنگین مطلق |
کیفیت ها به ۲ گروه تقسیم میشوند. گروه اصلی یا اثر گذار که آن ها را فاعله مینامند و شامل گرمی وسردی می باشد وگروه فرعی یا اثر پذیر که آن ها را منفعله مینامند و شامل تری و خشکی می باشد. هر جسم بسیط یا رکن و نیز اجسام مرکب که شامل همه موجودات زنده از جمله انسان می باشند همیشه دارای یکی از کیفیتهای فاعله و یکی از کیفیتهای منفعله میباشد یا اینکه از نظر هرکدام یا یکی از آنها معتدل می باشد.
***
منبع: کتاب مروری بر کلیات طب سنتی ایران
تدوین: دکتر مرتضی مجاهدی (متخصص طب ایرانی)
تنظیم: سینا جوانبخت