یک موضوع مهم در بهداشت روزه داری یا تدابیر روزه داری در طب ایرانی نوع غذا و نحوه خوردن غذا در ماه مبارک رمضان است. به همین دلیل توضیحات مفصلی در مورد زمان افطار، نوع غذاهای مناسب افطار، زمان سحر، فاصله بین افطار تا سحر و … بیان شده است. در ادامه به موضوع توصیه های طب سنتی ایران در زمان افطار می پردازیم.
توصیه های طب ایرانی در زمان افطار
موارد زیر نکات مهم و توصیه های طب ایرانی در زمان افطار می باشد:
باز کردن روزه پس از ادای نماز مغرب
در مرحله اول سعی نمایید زمان اذان مغرب با ادای فریضه مغرب از زیباترین لحظات معنوی افطار بهترین بهره‌ها را ببرید. مسلماً چند دقیقه صبر بر خوردن و آشامیدن جهت فردی که در فصل گرم سال بیش از شانزده ساعت امساک نموده است کاری سهل است.
این روزها نشان دادن صحنه نشستن خانواده سر سفره افطار هم زمان با اذان مغرب در فیلم‌ها وسریال‌های درحال پخش از رسانه ملی یا پهن کردن سفره افطار دربرخی مساجد آن هم در زمان اذان مغرب که زمان اختصاصی ادای فریضه مغرب است از جمله رفتارهایی است که تناسب چندانی با روح معنویت این ماه و اخبار و سنت وارده از اهل بیت عصمت و طهارت ندارد.
نیاز بدن در لحظه افطار چیست؟
در مرحله دوم تامین قند و مایعات ضروری بدن باید انجام گیرد. نياز فوري بدن در هنگام افطار به‌دست آوردن يك منبع انرژي به شكل گلوكز (قند خون) براي هر سلول زنده به خصوص سلول‌هاي مغز و اعصاب است.
چه خوراکی هایی برای افطار توصیه می شود؟
برای افطار یا باز کردن روزه موارد زیر توصیه می شود:
- مصرف آب‌جوش و نبات،
- شربت عسل،
- آبميوه طبیعی،
- چای کم رنگ و خرما به منظور حفظ تعادل قند، آب و مايعات بدن
چرا نباید آب خیلی سرد در موقع افطار مصرف شود؟
خوردن آب خیلی سرد ناشتا زیان‌بارترین اثر را بر بدن دارد و به‌شدت نهی شده است.
بهترین خوراکی برای باز کردن روزه چیست؟
نکته مهمی که باید در نظر داشت این است که در مرحله اول فقط باید قندهای ساده و سهل‌الهضم و آب بدن تأمین گردد لذا بهترین خوراکی برای افطار جرعه‌ای آب گرم شیرین شده با عسل یا نبات می‌باشد. اگر فردی تشنگی چندانی ندارد یا دچار ضعف شدید است می‌تواند به‌جای آن از چند عدد خرما هم استفاده کند ولی باز در همین حالت نیز جرعه‌ای آب گرم شیرین بهتر است و در احادیث وارد شده از اهل بیت نیز تأکید فراوانی به شروع افطار به این روش گردیده است.
افرادی که تشنگی زیادی موقع افطار دارند چه کنند؟
افرادی که از تشنگی شدید در هنگام افطار رنج می‌برند، می‌توانند یک تا دو لیوان (و نه بیشتر) آب گرم شیرین شده با عسل یا نبات میل کنند و حداقل تا نیم ساعت هیچ نوشیدنی یا غذای دیگری حتی چند لقمه میل نفرمایند.
نکته مهم
از دیدگاه طب سنتی در حالت گرسنگی و تشنگی شدید اگر به یکباره حجم بالایی از غذا وارد معده گردد، معده قادر به هضم سریع آن نبوده و از طرفی به‌علت گرسنگی اعضا، سیستم جاذبه بدن به شدت غذای هضم نشده و خام را به‌سوی خود می‌کشد که مقدمه رخ دادن بسیاری از بیماری‌ها در آینده می‌گردد.
فواید مصرف شربت آب گرم و عسل یا نبات چیست؟
شربتی ملایم از عسل یا آب جوش و نبات به‌سرعت توسط معده پذیرفته و با سلامت کامل از معده و روده‌ها جذب می‌شود و حداکثر تا نیم ساعت بعد، قند و آب اضطراری بدن تأمین می‌گردد. در این حالت شدت گرسنگی و تشنگی بطور قابل توجهی کاهش یافته و فرد در کمال آرامش و بدون ولع و پرخوری وعده اصلی افطار را میل می‌کند.
پرهیزات مهم افطار چیست؟
نکات مربوط به صرف افطاری سالم بسیار که بهتر است آن ها را رعایت کنیم:
۱: مصرف دسر، اش ، شله زرد و… در لحظه باز کردن روزه ممنوع
مصرف هرگونه غذا، دسر، آش، شله زرد و… در این مرحله توصیه نمی‌شود چرا که از طرفی ارسال قند و مایع ضروری به اندام‌ها را به تأخیر انداخته و از طرفی با مشغول نمودن معده به این غذاهای نیم بند، توان آن‌را جهت هضم وعده اصلی افطار کاهش می‌دهد، بنابراین توصیه‌هایی که امروزه تحت عنوان خوردن یک وعده سبک در زمان افطار و خوردن شام یکی دو ساعت بعد آن از رایج شده، کاملا اشتباه و غیر علمی است و در حکم خوردن غذا روی غذا محسوب می‌شود.
۲: مصرف مایعات بین غذا ممنوع
از آشامیدن مایعات و آب فراوان در وسط غذا خودداری کنید. آب در وسط غذا سبب رقیق شدن شیره گوارشی و اختلال در هضم می‌شود.
۳: مصرف غذاهای سنگین در افطار ممنوع
معده خالی در هنگام افطار تحمل غذای خشن را ندارد، لذا خوردن غذاهای سهل‌الهضم و تقریباً نرم برای افطار مناسب‌تر است.
۵: پرخوری ممنوع
اگر حجم غذای افطار بیش از حد باشد، هم خواب را تحت تاًثیر قرار می‌دهد، هم مانع خوردن غذا در سحر خواهد شد و هم تکرار آن باعث سوء هاضمه و بروز بیماری‌های گوارشی خواهد شد.
۶: مصرف مواد غذایی با چربی زیاد ممنوع
مصرف زياد موادغذايي چرب هنگام افطار باعث بي‌اشتهايي در هنگام سحر مي‌شود، چون هضم چربي‌ها در بدن نيازمند مدت زمان طولاني‌تر است، استفاده از خوراكي‌ها و موادغذايي تا ديروقت و به تأخير انداختن زمان خواب، موجب بي‌اشتهايي و بي‌حوصلگي هنگام سحر مي‌شود، بنابراين اگر وعده افطار به صورت مناسب مصرف شود مشكلي براي وعده سحر ايجاد نخواهد شد.
توصیه های مفید در زمان افطار ماه رمضان
توصیه های زیادی در این زمینه وجود دارد که در ادامه به چند نکته اشاره می شود:
۱: فاصله صحیح بین افطار تا شام
وعده اصلی افطار باید حدود نیم تا یک ساعت بعد از نوشیدن اولیه میل شود. خصوصا در تابستان که فاصله بین افطار و سحر کوتاه است باید زمان و میزان افطاری را طوری تنظیم نمود که معده در زمان صرف سحری کاملا خالی و آماده دریافت یک وعده کامل غذایی باشد.
۲: ویژگی های مواد غذایی مناسب افطار
نوع موادغذایی افطار بر حسب فرهنگ‌ها و سلیقه‌ها و نیز مزاج افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد ولی اصل مشترک همه آن‌ها سبک و سهل‌الهضم بودن آن‌هاست و با توجه به این‌که اشتها و عطش با تدبیر صحیح کاهش یافته نیاز چندانی به مصرف نوشیدنی اضافه هم وجود ندارد و فرد می‌تواند بعد آن با معده سبک و انرژی کافی به مطالعه، اعمال عبادی و سایر برنامه‌های شخصی خود بپردازد.
۳: جویدن خوب غذا فراموش نشود!
در همه وعده‌های غذایی و خصوصا افطار، غذاها را خوب بجوید زیرا بزاق قلیایی (پتیالین) در اثر خوب جویدن غذا، حالت اسیدی آن را تبدیل به قلیایی می‌کند. در صورت جویدن درست غذا بسیاری از مشکلات هضم غذا کاهش می‌یابد.
****
منبع: برگرفته از جزوه اداب تغذیه در ماه مبارک رمضان از «دکتر مرتضی مجاهدی» پزشک متخصص طب ایرانی
تهیه و تنظیم: فهیمه آرون
