سال هاست که تابوی صحبت از دوران عادت ماهانه خانم ها یا همان (قاعدگی) شکسته شده است. در آموزه های طب ایرانی در مورد قاعدگی و شرایط آن توضیحات متعددی بیان شده است، اما موضوعی که این روزها با اهمیت تر جلوه میکند توجه به بهداشت ایام قاعدگی و روزهای قبل از آن می باشد. در ادامه به مناسب ۲۸ می روز جهانی بهداشت قاعدگی به ذکر توضیحاتی در این مورد می پردازیم.
اهمیت قاعدگی برای زنان از دیدگاه طب سنتی ایران چیست؟
در طب سنتی ایران اعتقاد بر این است که طبیعت بدن افراد به صورت‌های مختلف مواد زاید بدنی را دفع میکند و هرگونه اختلالی در این جریانات باعث مختل شدن اعمال و افعال طبیعی بدن و بیماری در فرد می‌شود. بنا به نظر حکما، خون حیض یکی از مهم‌ترین راه‌های دفع مواد زاید بدنی در زنان است.
نظر ابن سینا در مورد اهمیت خونریزی قاعدگی چیست؟
ابن سینا خونریزی قاعدگی معتدل در اندازه، کیفیت و زمان را که بر عادت طبیعت بدن در هر ماه انجام می‌شود، باعث سلامت زن و پاکی بدن وی از هر ضرر کیفی و کمی می‌داند.
شرایط قاعدگی در بدن چگونه ایجاد می شود؟
دوره قاعدگی در نتیجه فعالیت و تأثیر متقابل و تنگاتنگ، در محور «هیپوتالاموس – هیپوفیز – تخمدان – آندومتر» (جدار داخلی رحم) پدید می‌آید و هرگونه اختلال در طی این مسیر باعث اختلال در آن می‌شود. به بیانی دیگر، یک قاعدگی طبیعی نیازمند سلامت و هماهنگی بین تخمدان‌ها، هیپوفیز، هیپوتالاموس، سیستم اعصاب مرکزی، رحم و مجاری تناسلی می‌باشد.
چه عواملی باعث ایجاد اختلالات قاعدگی می گردد؟
استرس‌های شدید روحی، فعالیت فیزیکی شدید، بیماری‌های سیستمیک مانند نارسایی کلیه، اختلالات کبدی، اختلالات تیروئید، اختلال در غده فوق کلیه، دیابت و … با تأثیر بر کل یا قسمتی از محور ذکر شده، باعث بروز اختلالات قاعدگی می‌شوند. از سویی قاعدگی نیز می‌تواند روی کل سیستم بدن اثرگذار باشد و خود باعث تغییراتی در بدن شود.
در مجموع می‌توان نتیجه‌گیری کرد که وجود یک دوره طبیعی به همراه قاعدگی طبیعی نشان از سلامت روحی و جسمی زن در سنین باروری دارد.
اهمیت رعایت بهداشت قاعدگی چیست؟
امروزه بیماری‌های زیادی بین دختران و زنان شایع شده که از دیدگاه حکمای طب ایرانی تا حدود زیادی ریشه در رفتارهای نادرست بهداشتی در دوره قاعدگی دارد. این بیماری‌ها عبارتند از کیست تخمدان، فیبروم رحم، دردهای زیاد حوالی قاعدگی (سندروم پیش از قاعدگی)، اندومتریوز، تنبلی تخمدان، نامنظم بودن دوره‌ها و مانند آن. در طب ایرانی به منظور جلوگیری از بروز اختلال در قاعدگی و حفظ تندرستی بانوان دستورات و توصیه‌های بسیاری بیان شده که این دستورات با ذکر علت آن‌ها در کتب طب سنتی مدون شده است.
چه باید ها و نبایدهایی برای حفظ بهداشت قاعدگی وجود دارد؟
برای حفظ بهداشت ایام قاعدگی علاوه بر مراقبت های اطرافیان در جهت کاهش استرس ها و فشار های روانی در طول این ایام خانم ها نیز باید نکات مهمی در زمینه تغییرات سبک زندگی و برنامه غذایی رعایت کنند که در ادامه به ذکر برخی از این نکات می پردازیم:
توصیه های تغذیه ای:
- کاهش مصرف غذاهای سودازا
- خودداری از مصرف غذاهای تولید کننده بلغم غیر طبیعی
- حذف غذاهای نفاخ از برنامه غذایی در این ایام
- مصرف غذاهای لطیف در ایام قاعدگی
- نوشیدن بیش از حد آب در دوران قاعدگی ممنوع
- از مسکن ها کمتر استفاده کنید
و توصیه های سبک زندگی شامل این موارد می باشد:
- خودداری از شست و شو با آب سرد
- لباس تنگ نپوشید!
- لباس کوتاه که پهلوها را نمی پوشاند نپوشید!
- از دستمال های پارچه ای استفاده کنید
- پرهیز از راه رفتن با پای برهنه بر روی کفپوش سرد
توصیه های تغذیه ای در رعایت بهداشت قاعدگی :
برای رعایت بهداشت ایام قاعدگی بهترین نکته توجه به موارد تغذیه ای است.
۱: کاهش مصرف غذاهای سودازا
از مصرف غذاهایی که تولید سودای غیرطبیعی یا زیاد می‌نمایند به طور کلی و به ویژه از یک هفته قبل از قاعدگی پرهیز نمایید.
غذاهای سودازا:
- مانند گوشت گاو،
- سوسیس، کالباس،
- غذاهای کنسروی و مانده،
- نوشابه،
- قارچ،
- عدس،
- بادمجان،
- کلم خام
- ترشیجات
۲: خودداری از مصرف غذاهای تولید کننده بلغم غیر طبیعی
از مصرف غذاهایی که خون غلیظ یا بلغم غیرطبیعی تولید می‌کنند حداقل از یک هفته مانده به شروع قاعدگی اجتناب نمایید.
غذاهای تولید کننده خون غلیظ یا بلغم غیر طبیعی:
- ماکارونی
- لازانیا
- خیار و گوجه فرنگی
- ماهی
- ماست
- انواع مواد با مزاج سرد و تر و لزج
۳: حذف غذاهای نفاخ
از مصرف غذاهای نفاخ و بادانگیز مثل حبوبات و سبزیجات نفاخ حداقل از یک هفته قبل از قاعدگی خودداری نمایید.
۴: مصرف غذاهای لطیف در ایام قاعدگی
در صورتی که خونریزی زیاد دارید یا دچار کم‌خونی هستید از یک هفته مانده به قاعدگی از غذاهای لطیف و خون‌ساز مثل زرده تخم‌مرغ عسلی، آب گوشت گوسفند بدون چربی، بلدرچین، مغزها مثل بادام و پسته، شیره انگور، مربای هویج، کدو حلوایی بخارپز با زعفران و دارچین استفاده نمایید.
۵: نوشیدن بیش از حد آب در دوران قاعدگی ممنوع
از نوشیدن بیش از حد و غیرضروری آب «به خصوص آب سرد و آبی که در آن یخ ریخته شده است» در دوره قاعدگی بپرهیزید.
۶: از مسکن ها کمتر استفاده کنید
از استفاده زیاد از مسکن‌های شیمیایی در دوره قاعدگی بپرهیزید و به دنبال علت درد و درمان اساسی آن باشید.
توصیه های سبک زندگی:
گرچه نکات بسیار زیادی در زمینه سبک زندگی به خصوص با تغییرات زندگی امروزی وجود دارد، در ادامه به چند نکته پر اهمیت در زمینه حفظ بهداشت ایام قاعدگی اشاره می گردد.
۱: خودداری از شست و شو با آب سرد
از شستشو با آب سرد بعد از هربار دفع ادرار و مدفوع و همچنین از حمام کردن و هر نوع شستشوی اضافه در زمان قاعدگی تا حد امکان خودداری کنید.
۲: لباس تنگ نپوشید!
به طور کلی (و نه تنها در دوره قاعدگی) از پوشیدن شلوارهای تنگ به خصوص شلوارهای جین تنگ پرهیز نمایید چرا که به کمر، پهلو و کشاله ران فشار می‌آورد و خون رسانی به تخمدان و رحم را کاهش می‌دهد. همچنین عدم تبخیر کافی از طریق این شلوارها محیط مناسب برای رشد قارچ‌ها را فراهم میکند.
۳: لباس کوتاه که پهلوها را نمی پوشاند نپوشید!
از پوشیدن لباس‌های کوتاه که روی ناحیه کمر و پهلوها را نمی پوشاند اجتناب کنید؛ زیرا این امر منجر به افزایش سردی بخش‌های داخلی مجاور این نواحی می‌گردد. بهتر است در دوره قاعدگی علاوه بر لباس معمول این ناحیه را با شال نازکی به آرامی و بدون ایجاد فشار ببندید.
۴: از دستمال های پارچه ای استفاده کنید
از دستمال‌های کاغذی برای خشک کردن ناحیه تناسلی استفاده نکنید، پرزهای ناشی از این دستمال‌ها ایجاد حساسیت و عفونت می‌نماید، دستمال‌های نخی نرم برای این کار مناسب ترند.
۵: از راه رفتن با پای برهنه بر روی کفپوش‌های سرد مثل سرامیک و سنگ بپرهیزید.
***
منبع: کتاب پاسداشت تندرستی با پزشکی ایرانی (دکتر ریحانه معینی، دکتر نرجس گرجی)
تهیه و تنظیم: ریحانه ممی‌زاده
