موضوع سلامت روان با نامی که در طب سنتی ایران به آن شناخته می شود یعنی موضوع اعراض نفسانی، مسئله ای است که در عصر حاضر با توجه به شرایط جوامع باید به طور کامل و دقیق پرداخته شود. تعریف دقیق سلامت روان از منظر سازمان بهداشت جهانی و طب ایرانی به شرح زیر می باشد:
تعریف سلامت روان و فکر از نظر سازمان بهداشت جهانی چیست؟
کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت فکر و روان را قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران ، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضاد ها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب تعریف نموده اند.
حالات روانی در طب ایرانی کدام است؟
«حالات روانی» یا به اصطلاح «حرکات نفسانیه یا اعراض نفسانی» در طب ایرانی عبارت اند از شادی ، غم ، خشم، لذت، احساس امنیت، ترس، خجالت ، اندیشه کارهای مهم ، امید و ناامیدی . هر کدام از این حالات بر روی بدن فرد ، تاثیر قابل توجهی می گذارد و اثر آن از تاثیر خوراکی ها و سایر موارد سته ضروریه بر روی بدن بسیار سریع تر و همچنین شدیدتر است . جهت درک این مسئله می توان به تاثیر حرف دیگران بر روی افراد اشاره کرد که به سرعت بر روی چهره ،رفتار و حالت حرف زدن آن ها تاثیر می گذارد.
توضیح حالات روانی در منابع اسلامی چگونه بیان شده است؟
این حالات مختلف روانی در منابع اسلامی ذیل مباحث اخلاقی مطرح شده که در اسلام از اهمیت به سزایی برخوردار است. پیامبر گرامی اسلام هدف و غایت بعثت خویش را تتمیم و تکمیل مکارم اخلاق معرفی نموده است. خداوند در قرآن کریم بر مومنان منت نهاده که رسولی برای ایشان ارسال داشته تا آیات خدا را برای آن ها تلاوت کند و د ر تذهیب و تزکیه اخلاقشان بکوشد.
تعالیم اخلاقی قرآن یکی از مهم ترین بخش های این کتاب آسمانی است ، حتی بیان داستان های قرآنی غالبا به منظور معرفی نتایج و آثار اخلاقی و رفتار خوب یا بد ایشان میباشد. در قرآن صدها آیه داریم که اخلاق نیک و بد را معرفی می کنند. هزاران حدیث در اخلاقیات از پیامبر اکرم و ائمه اطهار (ع) صادر شده است. مجموع احادیث اخلاقی اسلام ، اگر از مجموع احادیث دیگر زیادتر نباشد کمتر هم نیست آنچنان که گویی اسلام همان اخلاق است.
تعریف کلی حالات روحی در مباحث اخلاقی چیست؟
در یک دسته بندی کلی از مباحث اخلاقی شاید بتوان برای بعضی از حالات روحی یک قانون کلی در نظر گرفت که آن این است « هر مسئله ای که باعث رشد ابعاد مختلف انسان شود ، مورد تایید بوده و هر مسئله ای که باعث افت و نزول درجات معنوی و مسائل معنوی شود مورد مذمت قرار گرفته است» حال فرقی نمی کند که ان مسئله خشم ( مثل خشم علیه کفار یا هنگام امر به معروف و…) ، غم ( مثل غم به خاطر مسائل روزمره دنیوی یا شهادت اهل بیت (ع) و…) و یا موارد دیگر باشد. مسئله کلی تاثیر و اهمیت این حالات روحی در وجود انسان است.
اصول سلامت روان چگونه دسته بندی می شود؟
برای اینکه بتوانیم به سمت سلامت روان سوق پیدا کنیم و توصیه هایی برای حفظ سلامت روان ارائه دهیم لازم است ابتدا ابعاد و زوایای آن را بشناسیم . از این رو در قدم نخست به بیان اصول بهداشت روان می پردازیم:
1: احترام به خود و دیگران
شخص سالم کسی است که دیگران او را دوست دارند و به او احترام می گذارند و او نیز در مقابل به آن ها احترام می گذارد . چنین شخصی احساس یاءس و تنفر از خود ندارد زیرا این علائم نشانه غیر عادی بودن و عدم تعادل روانی است.
2: شناخت توانایی ها و محدودیت های خود و دیگران
شناخت نقاط قوت و نقاط ضعف سبب می شود تا انسان از بلنند پروازی و خیال پردازی دور باشد. پی بردن به شخصیت ، قابلیت ها و توانایی ها از مهم ترین مسائل بهداشت روانی است و تعبیر مثبت و متع دل از خود داشتن نشانه سلامت روان است.
3: رفتار فرد نتیجه علل و شرایطی است
هر رفتاری چه عادی و چه غیر عادی علتی دارد که باید به ان پرداخته شود.
4: رفتار هر فرد نشانه تمامیت وجود اوست
انسان یک موجود زیستی ، روانی و اجتماعی است که کل رفتار های او حاصل تعادل این سه بعد می باشد.
5: شناسایی احتیاجات و محرک هایی که سبب ایجاد رفتار می گردد
نیازهای جسمی و روانی متعددی در این زمینه وجود دارد . شخص واقع بین و متعادل از طریق مناسب احتیاجات خود را برآورده می کند. داشتن احتیاجات ، نحوه ارضا و رفع آن ها از راه حل های مطلوب و منطقی باعث تعادل بیشتر روانی می گردد.
منبع: کتابچه «بهداشت روان در منابع طب ایرانی، متون اسلامی و مقایسه با تحقیقات پزشکی رایج»
نوشته:« دکتر سمیه فتحعلی» پزشک متخصص طب سنتی ایران
تهیه و تنظیم: فهیمه آرون
