گیاه ریواس، یک گیاه بوته ای و بهاره است، که در فصل بهار و اوایل تابستان می توان آن را تهیه کرد. تهیه خورش ریواس و مربای ریواس از جمله دو کاربرد مهم این میوه خوشبو و مفید می باشد. در ادامه به بیان خواص و ویژگی های این گیاه به طور کامل می پردازیم.
ریواس چیست؟
ریواس گیاهی چند ساله است که ارتفاع آن به یک متر می‌رسد. گیاه ریواس گونه های بسیار زیادی دارد ولی دوگونه آن مشهورتر است ریواس ایرانی و ریواس چینی.
ویژگی های گیاه ریواس چیست؟
از بخش های مختلف گیاه ریواس استفاده می شود و هر کدام ویژگی مخصوص به خود را دارد.
۱: ساقه ها
ساقه ها ساقه های گیاه ریواس چینی قرمز رنگ هستند و از ساقه های گیاه ریواس ایرانی نازک ترند .
(بهترین نوع آن، ریواس ایرانی است که سفید لطیف شاداب با طعمی می خوش و ساقه‌های درشت و بلند باشد.)
۲: برگ ها
برگ های گیاه ریواس بسیار بزرگ پهن تقریباً دایره ای شکل و بسیار چروکیده اند و در پایین ترین قسمت گیاه رشد می‌کند و دمبرگهای ریواس بسیار بلند و ضخیم اند و سطح مقطع شان بیضی شکل و مایل به هلالی شکل است و مستقیم به ریشه گیاه متصلند. برگ های گیاه ریواس سبز رنگ است ولی قسمت پایین آن ها به سفید و قسمت بالای آنها به صورتی رنگ می گراید .
روی تنه دمبرگ ها تاول های بسیار زیادی وجود دارد که سفیدرنگ و کرک شکل اند. مغز دمبرگ های این برگها سفید رنگ و آبدار است و طعمی ترش و کمی گس دارد .
برگهای گیاه ریواس چینی پهن مایع به پنج ضلعی و نکته دارند و کناره شان بریدگی های زیادی دارد.
۳: گل های گیاه
گل های گیاه از وسط گیاه ریواس معمولاً چند ساقه بلند و صاف رشد می کند که گلهای گیاه ریواس در انتهای آن ها می رویند . گلهای گیاه ریواس بسیار کوچک سفید رنگ مایل به سبز و گاهی قرمز رنگ اند. و هر گل شش گلبرگ بسیار کوچک و بیضی شکل دارد. گل های ریواس به صورت تجمعی رشد می‌کند به این صورت که ابتدا درون پرده ای نازک قرار دارند به هنگامی که کمی بزرگتر شدند آن پرده را می شکافند و بیرون می آیند.
۴: میوه های گیاه
هر یک از میوه‌های گیاه ریواس از شش پره بسیار نازک کوچک و تقریباً هلالی شکل تشکیل شده است این پره‌ها به صورت جفتی هم مرکز طولی و منتظم کنار هم قرار می‌گیرند. میوه های گیاه از وسط گل ها به صورت خوشه‌ای می‌رویند وسط هر میوه تخم کوچک قرمز رنگ براق، کشیده و نوک دار وجود دارد.
۵:ریشه های گیاه
ریشه ها بسیار بزرگ است و معمولاً تا عمق ۲ متر در زیر زمین رشد می کند. این ریشه کلفت و قهوه‌ای رنگ است ولی مغز روشن‌تر دارد. ریشه گیاه به ریوند مشهور است. رب ریوند شیره ای قرمز رنگ مایل به قهوه ای تیره با طعمی تلخ است که در ریشه گیاه منجمد می‌شود. بهترین ریوند ، ریوند گیاه چینی است که دارای قطعه های بزرگ سنگین پوست قرمز رنگ و تیره مغز زرد رنگ و تیره و متوسط از لحاظ سفتی و نرمی است همچنین رایحه‌ای تند دارد به سختی جدید می‌شود و جویده شده آن لزج است.
محل رویش گیاه ریواس کجاست؟
محل رویش گیاه ریواس چین هند ایران و در کشورمان در استان‌های البرز مرکزی خراسان کردستان آذربایجان شرقی و فارس است.
اجزای مورد استفاده گیاه کدام است؟
اجزای مورد استفاده گیاه ریشه ساقه شیره ریشه و شیره ساقه است
طبع ریواس چیست؟
طبیعت ریواس در درجه دوم سرد و خشک است ریوند طبیعت مرکب القوا دارد و در اول درجه دوم گرم و خشک است.
ریواس در چه فصلی می روید؟
ریواس گیاه خودروی است که از اواسط بهار قابل برداشت است و بهترین زمان مصرف آن بهار و تابستان است.
گیاه ریواس چه خواصی دارد؟
ریواس برای تقویت معده مفید است، ملطف، قابض، مقوی احشاء، مقوی کبد گرم، مشهی، مسکن عطش، مسکن حدت صفرا، مسکن حدت خون و مصفی خون است. مفرح و نشاط آور، اشتها آور ، کاهنده چربی خون، مهارکننده صفرای زائد از بین برنده تهوع صفراوی برطرف کننده تشنگی به خصوص در افراد گرم مزاج رقیق کننده و صاف کننده خون و… است.
این گیاه مستی را از بین می‌رود و قی صفراوی، تهوع، خفقان، وسواس، بواسیر، طاعون، وبا، آبله، حصبه، اسهال شدید صفراوی، یرقان و تب های شدید و صفراوی را بهبود می بخشد. مداومت به خوردن ریواس از بروز آبله جلوگیری می‌کند. همچنین این گیاه برای سلامت کبد، خنک کردن کبد گرمی که سبب عطش و تلخی دهان است بسیار کمک کننده است. ضما این گیاه با بعضی مواد، باد سرخ جوش و لکه های پوستی را برطرف می کند.
مضرات ریواس چیست؟
برای سینه مضر است اعصاب را خشک و نیروی جنسی را ضعیف می‌کند و در سرد مزاجان باعث قولنج می شود ریوند برای اندام پایین بدن اطفال و افراد ضعیف مضر است.
****
منبع: برگرفته از کتاب علم الادویه دایره المعارف طب سنتی مفردات، نویسنده: سید محمدعلی سید نظری
و کتاب بهار تندرستانه نویسنده: دکتر ناصر رضایی پور
تهیه و تنظیم: فهیمه آرون
نظارت محتوایی و علمی مطالب: دکتر عطیه سادات دانش پزشک متخصص طب ایرانی
