افراد دارای مزاج گرم و خشک ،خصوصیات و توصیه های سبک زندگی
الف) خصوصیات:
– رنگ پوست افراد دارای مزاج گرم و خشک معمولاً گندمگون یا ته رنگ زرد گاهی متمایل به سرخ است.
– بدن و اعضای ظریف و کشیده یا اصطلاحا مینیاتوری دارند، مثلا قطر انگشتان کم است و لب‌ها نازک است.
– معمولاً استعداد چاقی ندارند و نسبتاً کوچک‌جثه هستند.
– سرعت نبض، حرکت و کلامشان بالا است و کارها را معمولاً خوب، سریع و دقیق انجام می‌دهند (فرز هستند).
– در هنگام لمس کردن، بدن این افراد به نسبت، گرم و داغ بوده و پوست خشکی دارند.
– به دلیل خشکی مزاج، احتمال ابتلا به یبوست در این گروه زیاد است. رنگ و بوی دفعیات (ادرار، مدفوع و عرق) معمولا تند است.
– استعداد ابتلا به سوزش مقعد یا سوزش مجاری ادراری تناسلی زیاد است.
– به خاطر حرارتی که در بدنشان وجود دارد، غذا را زود هضم کرده، ذخیره غذایی چندانی نیز در بدن ندارند؛ لذا با دیر شدن غذا سریعاً عصبی می‌شوند.
– معمولاً دهانشان زود خشک می‌شود.
– به دلیل حرارت بالا که به سمت سر می رود، رشد موها در این افراد زیاد است؛ معمولاً موهای مشکی، مجعد و ضخیمی دارند؛ سفیدی زودرس و ریزش مو نیز در این گروه شایع است.
– چون سرعت بالایی در فکر و انجام کارها دارند، ممکن است تا حدی تمرکز و تداومشان در کار ضعیف باشد. یعنی با انجام همزمان چند کار، کاری را در نیمه رها و کاری دیگر را آغاز می‌کنند (شاخه به شاخه پریدن). لذا گاهی انگ بیش فعالی به آنها زده می شود.
– دارای حواس تیز بوده (تیزهوش و هوشیار)، حتی محرک های(بو، صدا، لمس و…) بسیار ضعیف نیز آنها را متاثر کرده؛ تغییر طعم، بو و رنگ را سریعاً متوجه می‌شوند.
– ایده آل گرا هستند و دوست دارند کارها سروقت و دقیق انجام شود. بهترین حالت و شرایط را در هرچیزی دنبال می کنند.
– در هنگام رسیدن به‌قرار ملاقات مرتب تشویش و نگرانی از دیر رسیدن دارند.
– روحیه ای بسیار حساس داشته؛ لذا شکنندگی روح و روان دارند و بسیار نیازمند ملاطفت، توجه و رعایت حال می باشند.
– کلا دارای خلقتی ظریف بوده(جسمی و روانی) و باید با آن ها به ظرافت و لطافت رفتار شود.
– نیاز به خواب نسبتا کم بوده، با خوابی کوتاه، خستگی‌شان کاملاً از بین می‌رود و دوباره می‌توانند شروع به کار کنند. خواب سبکی دارند و مستعد به اضطراب، تشویش و کم‌خوابی هستند.
ب) توصیه‌های سبک زندگی:
– افراد دارای مزاج گرم و خشک بهتر است حتی‌الامکان سرخ‌کردنی مصرف نکنند مخصوصاً در فصول گرم سال.
– بطورکلی از مصرف افراطی خوراکی‌هایی مثل فلفل، سیر، پیاز، دارچین و زنجبیل که طبع تندی دارند ، اجتناب کنند.
– گوشت قرمز کمتر بخورند و حتی المقدور گوشت شتر را نیز مصرف نکنند.
– از زیاده‌روی در مصرف تندیجات، شوری جات و شیرینی‌های قنادی پرهیز کنند.
– با اینکه عسل خواص بسیاری دارد ولی برای دارندگان مزاج گرم و خشک خصوصاً در فصول گرم توصیه نمی‌شود. مصرف عسل در فصول سرد برای این گروه اشکالی ندارد.
– سس‌ها و رب‌ها مخصوصاً سس‌های تند برای این گروه بسیار مضر است.
– مصرف تخم‌مرغ(زرده) را به کمترین حد خود برسانند مخصوصاً در تابستان.
– با توجه به شرایط معده، مصرف آب دوغ خیار، ماست و دوغ در تابستان بسیار توصیه می‌شود. البته نباید با مصرف زیاد، باعث نفخ و پیش آمدن مشکلات بعدی شوند.
– مصرف سبزی‌ها(کاهو) و میوه‌های فصل تابستان که اکثراً خنک هستند، توصیه می‌شود. سبزی خوردن ها معمولا دارای طبع گرم بوده و در مصرف انواع تند آنها (ترخون، تره، شاهی) باید احتیاط کنند.
– افراد دارای مزاج گرم و خشک با مصرف خنکی جات می‌توانند زندگی سالم و آرام‌تری داشته باشند مانند:
* خوراکی‌های ملس (بین ترش و شیرین) یا ترش
* آبِ میوه‌های خشک
* آب زرشک
* آب تمشک
* آب انار
* عرق کاسنی و شاه تره
* خاکشیر
* کاهو
* و …
– افراد دارای مزاج گرم و خشک نباید در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار گیرند.
– رنگ‌های گرم مانند زرد و قرمز، چه در لباس و چه در محیط اطرافشان باعث تحریک و افزایش حرارت درونی‌شان می‌شود.
– دیدن فیلم‌های هیجانی( اکشن) برای این افراد مناسب نیست.
– چکاندن روغن بنفشه، روغن کدو یا روغن گشنیز در بینی یا روغن‌مالی و ماساژ سر و صورت با این روغن ها آرامش خوبی به این افراد می دهد.
– در صورت امکان هر روز استحمام کنند. چون رطوبت حمام برای تعدیل مزاج این افراد مفید است. غوطه وری در آب (استخر، جکوزی خنک، وان، بخار آب یا بخور خنک) بسیار مورد توصیه است.
– سونا، مخصوصاً سونای خشک برای این گروه توصیه نمی‌شود.
– از بیدار ماندن زیاد، فعالیت های طولانی و سنگین، در معرض استرس و عصبی شدن و این قبیل امور افزایش دهنده حرارت مزاج، به شدت بپرهیزند مخصوصا در فصول و اقلیم های گرم.
دکتر سیدمهدی میرغضنفری
(استاد دانشگاه و پژوهشگر طب سنتی)
منبع:
کانال تلگرامی بفرمایید سلامتی
drmirghazanfari@
توضیح و نقد تحریریه سایت مزاج:
نقد اول:
۱) سایت مزاج، سایت اختصاصی مزاج است و هم در متون و منابع طب ایرانی و هم در میان اساتید و محققان طب ایرانی، در مورد علایم و خصوصیات هر مزاجی اختلاف دیدگاه دیده می شود، لذا سایت تلاش خواهد کرد با انتشار دیدگاه همکاران عزیز و نقد آن توسط هیات علمی سایت و نیز صاحبنظران به گسترش دانسته ها و آموزه های علمی در حوزه مزاج و مزاج شناسی کمک نماید.
۲) در مورد تعیین مزاج باید بجای استناد و تاکید صرف بر خصوصیات مورد انتظار مزاج ها، با روش های علمی و مستند، روش های تعیین مزاج را استاندارد سازی نمود. خوشبختانه روش مزاج سنجی که در سایت مزاج در دسترس است و حاصل تحقیق و پژوهش اینجانب می باشد، با این رویکرد تدوین و ارائه گردیده است.
تشخیص علمی مزاج »»» پرسشنامه تشخیص مزاج دکتر مجاهدی
۳) در تبیین خصوصیات مزاجها، باید به مبنای اصلی تعیین مزاج، یعنی میزان تری و خشکی و نیز گرمی و سردی توجه نمود و در هر مزاج خصوصیات مورد انتظار را بر اساس کیفیت حاصله از میزان حرارت و رطوبت آن مزاج مورد بررسی قرارداد.
۴) در منابع و متون طب ایرانی برای هر مزاجی به خصوصیات متعدد و گاه متضادی اشاره شده است. رویکرد علمی اقتضاء می کند که اولا بر نقاط و خصوصیات مشترک بین متون تاکید شود و ثانیاً خصوصیاتی اهمیت بیشتری دارند که در هر مزاج بیشتر و فراوان تر دیده می شوند.
۴) در حوزه مزاج و مزاج سنجی همچنان نیازمند تحقیق و پژوهش های علمی هستیم که خوشبختانه در این موضوع و در دانشکده های طب ایرانی کشور، اتفاقات خوب و امیدوارکننده ای افتاده و وارهای علمی ارزشمندی در حال اجراء می باشد.
۵) باستناد مطالبی که اشاره گردید:
– اگر چه باقتضای خشکی، افراد گرم و خشک ممکن است لاغر باشند، ولی همیشه مینیاتوری نیستند.
– افراد دارای مزاج گرم و خشک به اقتضای حرارت بیشتر و رطوبت کمتری که دارند، برنامه غذایی خاص خود را دارند، لیکن عصبانی شدن آنها از تاخیر و دیر شدن غذا همیشگی نیست.
– اصولا انتطار ما این است که در افراد گرم مزاج موها دیرتر سفید شوند و سفید زودرس مو در مزاج گرم و خشک عمومیت ندارد.
– حرارت بالا و رطوبت پایین در مزاج گرم و خشک این افراد را مستعد اضطراب و دلهره می نماید. لیکن برخی جملات که این روزها در توصیف حالات روحی و شرایط روانی این افراد و نیز سایر مزاجها بیان می شود، مستند مشخصی در منابع طب ایرانی ندارند.
– از انجا که اصولا، گرمی گوشت های قرمز، گوشت شتر و … در حدی نیست که گرم مزاجان را اذیت کند، بنابر این بهتر است در منع مطلق این افراد از مصرف گوشت قرمز احتیاط نماییم.
نقد دوم:
۱) قبل از رعایت هرگونه دستور مزاجی، ابتدا باید مزاج خود را تعیین کنیم.
۲) اکثریت افراد جامعه مزاج معتدلی دارند و در آنها نیازی به رعایت تدابیر خاص یک مزاج مشخص، نیست
۳) برای تعیین مزاج بهتر است از روشهای علمی و معتبر کمک بگیریم. مزاج سنج دکتر مجاهدی یکی از روشهای علمی و مستند برای تعیین مزاج است.
۴) اگر مزاج مان را تعیین و با روشهای معتبر مشخص گردید که مزاج معتدلی نداریم، تصور اینکه تمام خصوصیات یک مزاج، باید برای ما صدق کند، اشتباه است. مثلا ممکن است برخی خصوصیات مزاج گرم و تر در یک فرد با این مزاج دیده نشود.
۵) تدابیر اصلاح مزاج، پیش و بیش از اینکه دارویی باشد، مربوط به حوزه سبک زندگی یا life style است که در طب ایرانی بعنوان ستّه ضروریه شناخته می شوند. رعایت تدابیر غذایی و اصلاح رژیم و برنامه غذایی، ورزش مناسب، تدابیر خواب، رعایت دستورالعملهای مرتبط با اقلیم و شرایط آب و هوایی، بهداشت روان و … رئوس این‌مباحث است.
۶) با مراجعه به کتبی که در زمینه اصول تغذیه در طب ایرانی نگاشته و چاپ شده است و نیز با مشورت با پزشک طب ایرانی، می توان نتایج بهتری گرفت. برای مثال با افزودن مصلحات به غذاهایی که برای هر مزاج منع مصرف دارند، می توان با خیال آسوده از خوردن آنها لذت برد.
۷) در افرادی که مبتلا به کم خونی هستند، باید گوشت قرمز بیشتری در رژیم غذایی آنها گنجانده شود. با توجه به محدودیت مصرف گوشت در مزاج گرم و خشک، در این موارد با افزودن مصلحات به غذاهای حاوی گوشت قرمز، این مشکل مرتفع خواهد شد.
